Match cut in 'A Space Odyssey'

We kijken allemaal wel series, films of animaties. En dan hebben we er vaak wel een mening over. Toffe film, mooie shots, goed verhaal! Dat is natuurlijk een kwestie van smaak. De ene houdt van Scandinavische detectives en de ander zweert bij films van een bepaalde regisseur. Toch is er een techniek bij het maken van film (en ook animatie) wat, al dan niet onbewust, ervoor zorgt dat het lekkerder wegkijkt: de match cut!

Wat is een match cut?

Een match cut is een overgang tussen twee scenes waarbij gebruik gemaakt wordt van gelijke elementen in de twee opeenvolgende shots. Dat klinkt nog wat vaag en ingewikkeld, maar het zal verder in dit artikel worden uitgelegd aan de hand van voorbeelden. Maar om het alvast iets eenvoudiger uit te leggen. Bij een match cut (een cut is in montagetaal het moment waar gesneden wordt en de overgang naar een ander shot/scene) wordt er in een shot hetzelfde (match) element gebruikt als in het shot ervoor. Hiermee wordt er een soepele, vloeiende overgang gecreëerd.

Dan zijn er ook nog meerdere varianten van match cuts: een graphic match cut, een movement match cut en een audio match cut.
Bij een graphic match cut wordt gebruik gemaakt van een visueel element, bij een movement match cut van een beweging en bij een audio match cut zal een geluid de overgang tussen de shots vloeiend laten verlopen.

Een graphic match cut

Een visueel element dat als brug tussen twee scenes wordt gebruikt. Een techniek die door bekende regisseurs als Alfred Hitchcock, Stanley Kubrick, Steven Spielberg en J.J. Abrams veel toegepast wordt. Een graphic match cut wordt niet alleen gebruikt om een scene vloeiend over te laten lopen in een andere scene, het heeft vaak ook nog een functie. De functies zijn onder te verdelen in ruimtelijk, tijdsgebonden en metaforisch.

Een ruimtelijke match cut

Bij een ruimtelijke match zal het element in het shot dezelfde ruimte innemen als het element in het volgende shot. Als kijker neem je deze elementen of vormen waar en ons brein doet de rest. Zonder dat je het door hebt is er een ‘magische’ connectie gecreëerd tussen twee scenes.

Een van de bekendste match cuts komt uit ‘A Space Odyssey’ van Stanley Kubrick. Een even simpel als geniale overgang waar nog steeds over gediscussieerd wordt. In de film vindt een aap een bot van een skelet en leert deze als wapen te gebruiken. Na een gevecht gooit de aap het bot in de lucht en gaat de scene over in een satelliet in dezelfde vorm als het bot.
De kracht van deze overgang is de metafoor en de boodschap. Kubrick maakt gebruik van een simpel als voorwerp een bot. Dit bot gaat over in een futuristisch (de film komt uit 1968) ruimteschip. Het symboliseert de ontwikkeling van techniek. Het is dus niet alleen tijdsgebonden, maar ook een metaforische overgang.
Er wordt ook gezegd dat het ruimteschip een nucleair ruimtewapen is en dat de overgang de technologische ontwikkeling laat zien waarbij het bot als primitief wapen overgaat naar een extreem gevaarlijk technologisch wapen. Zo zijn er nog een aantal metaforen in deze match cut, maar ik daag je uit om het eens op te zoeken.

Een tijdsgebonden én metaforische match cut

Een overgang met audio

Als editor wil je het gevoel en de boodschap van de video zo goed mogelijk overbrengen op de kijker. Zoals hierboven beschreven kan een visuele overgang zowel bijdragen aan de boodschap van de film als de ‘flow’. Maar niet alleen visuele overgangen dragen daar aan bij. Zo zijn er ook manieren om met audio een overgang te maken en hiermee een gevoel bij de kijker te creëren.

De film ‘Apocolypse now’ van Francis Ford Coppola gaat over de Vietnamoorlog. In de openingsscene van de film zie je helikopters vliegen en de Vietnamese jungle gebombardeerd worden met napalmbommen. Vervolgens zie je iemand op bed liggen, een plafondventilator en een helikopter door elkaar gemonteerd.

Aan het einde van de scene wordt er gebruik gemaakt van een audio match cut door het geluid van een helikopter te laten horen, maar als kijker zie alleen een liggend persoon starend naar een plafondventilator. Een plafondventilator is natuurlijk goed te associëren met de wieken van een helikopter. En dat is ook de boodschap van de scene. De persoon krijgt, al starend naar de plafondventilator, flashbacks naar de traumatische ervaring die de Vietnamoorlog met zich meebracht.

Matchende beweging

Als videograaf is het altijd interessant om te kijken hoe match cuts toegepast worden in films en series. De derde match cut, de ‘movement match cut’ oftewel een overgang door middel van beweging is niet alles interessant als videograaf, maar kan ook heel goed toegepast worden in animaties. Daarom wordt in deze alinea wat voorbeelden gegeven over de overgang met behulp van beweging in animaties.

Als animator spreekt mij het gebruik van functionele beweging heel erg aan. In een animatie wordt een boodschap vaak wat abstracter overgebracht dan in een video. Door vorm, beweging en geluidseffecten wordt er ingespeeld op de associatie van de kijker.
In de animatie hieronder zie je hoe vormen met behulp van beweging steeds vloeiend in elkaar gaan. Ondanks dat het heel abstract is en er ontzettend veel gebeurt in een korte tijd, lijdt het niet af van de boodschap dat overgebracht moet worden.

Match cuts, vloeiend en functioneel

De match cut wordt dus veel gebruikt in zowel video als animaties. En niet alleen door bekende regisseurs in grote Hollywood films. Match cuts worden ook gebruikt in bedrijfsvideo’s, met als doel om vloeiende overgangen te maken én heeft als doel om een boodschap over te brengen. Het kan een extra laag zijn in het verhaal dat je als videograaf wilt vertellen.

Als kijker kan een overgang niet eens opvallen, maar ‘voelt’ gewoon vloeiend. Dan is de overgang eigenlijk geslaagd.
Aan de andere kant kan het ook zijn dat een match cut jou als kijker aan het denken zet. In dat geval is het waarschijnlijk ook de bedoeling van de maker om dubbele betekenis aan de overgang te geven.
In ieder geval is het een magisch hulpmiddel om een verhaal te vertellen.

Meer weten over overgangen in video en animatie? neem gerust contact op via info@lionatwork.nl